در دنیای توسعه نرم‌افزار، ساخت یک اپلیکیشن تنها نیمی از راه است؛ نیمی دیگر و شاید مهم‌تر، آماده‌سازی، استقرار و مدیریت آن در محیط‌های عملیاتی (تولید) است. اپلیکیشن‌ها در محیط تولید باید پایدار، قابل نظارت و قابل اشکال‌زدایی باشند. Spring Boot Actuator ابزاری قدرتمند است که به توسعه‌دهندگان اسپرینگ بوت این امکان را می‌دهد تا به راحتی قابلیت‌های نظارت، مدیریت و پایش سلامت اپلیکیشن‌های خود را اضافه کنند. این دوره آموزشی جامع، شما را با تمام جنبه‌های Spring Boot Actuator آشنا می‌کند تا اپلیکیشن‌هایتان برای استقرار در محیط تولید کاملاً آماده باشند.

از بررسی وضعیت سلامت (health) تا جمع‌آوری معیارهای عملکرد (metrics)، از مدیریت لاگ‌ها تا مدیریت نقاط پایانی امنیتی، Actuator طیف وسیعی از ابزارها را در اختیار شما قرار می‌دهد که درک و استفاده صحیح از آن‌ها می‌تواند تفاوت بزرگی در پایداری و سهولت نگهداری اپلیکیشن‌های شما ایجاد کند. این دوره نه تنها به شما نحوه استفاده از Actuator را می‌آموزد، بلکه شما را برای حل چالش‌های واقعی در محیط‌های تولید آماده می‌کند.

این دوره به شما کمک می‌کند تا به یک متخصص در زمینه نظارت و مدیریت اپلیکیشن‌های Spring Boot در محیط تولید تبدیل شوید. پس از اتمام دوره، شما قادر خواهید بود:

• مفاهیم و اهمیت Spring Boot Actuator را به طور کامل درک کنید و آن را در پروژه‌های خود پیاده‌سازی نمایید.
• نقاط پایانی (Endpoints) مختلف Actuator مانند /health، /info، /metrics و /env را کاوش و مدیریت کنید.
• وضعیت سلامت اپلیکیشن را با استفاده از Health Indicators سفارشی‌سازی کرده و بهبود بخشید.
• معیارهای عملکردی (Metrics) کلیدی را جمع‌آوری، پایش و تحلیل کنید؛ همچنین معیارهای سفارشی خود را تعریف و ثبت نمایید.
• راهکارهای امنیتی برای محافظت از نقاط پایانی Actuator را به طور موثر پیاده‌سازی کنید.
• نحوه ایجاد نقاط پایانی سفارشی (Custom Endpoints) برای افزودن قابلیت‌های مدیریتی خاص به اپلیکیشن خود را فرا بگیرید.
• با ابزارهای مانیتورینگ خارجی مانند Prometheus، Grafana و Spring Boot Admin یکپارچه‌سازی کنید.
• تکنیک‌های پیشرفته اشکال‌زدایی و عیب‌یابی اپلیکیشن‌های در حال اجرا را با استفاده از ابزارهای Actuator بیاموزید.

با شرکت در این دوره، شما مزایای چشمگیری را تجربه خواهید کرد که به طور مستقیم بر کیفیت و پایداری اپلیکیشن‌های شما و همچنین مهارت‌های حرفه‌ای شما تأثیر می‌گذارد:

• استقرار با اطمینان: با ابزارهای لازم برای پایش و مدیریت اپلیکیشن‌های خود در محیط تولید، استقرارها را با اطمینان بیشتری انجام خواهید داد.
• کشف فعال مشکلات: قبل از آنکه کاربران از مشکلات مطلع شوند، قادر به شناسایی و رفع آن‌ها خواهید بود که به معنای کاهش خرابی و بهبود تجربه کاربری است.
• بهبود پایداری و عملکرد: با نظارت دقیق بر معیارهای کلیدی، می‌توانید گلوگاه‌های عملکردی را شناسایی و بهبود بخشید و پایداری اپلیکیشن را افزایش دهید.
• کاهش زمان خرابی: توانایی سریع‌تر تشخیص و حل مشکلات، به حداقل رساندن زمان از کار افتادگی (downtime) اپلیکیشن شما را در پی دارد.
• افزایش مهارت‌های حرفه‌ای: تسلط بر Actuator و ابزارهای مرتبط، شما را به یک توسعه‌دهنده Spring Boot با ارزش‌تر در بازار کار تبدیل می‌کند.
• مدیریت آسان‌تر: قابلیت‌های مدیریت از راه دور و نظارت بر وضعیت اپلیکیشن، کار نگهداری و عیب‌یابی را به مراتب آسان‌تر می‌کند.

برای بهره‌مندی حداکثری از این دوره، آشنایی با مفاهیم زیر توصیه می‌شود:

• آشنایی با زبان جاوا: درک اصول برنامه‌نویسی شی‌گرا و سینتکس جاوا ضروری است.
• مفاهیم پایه Spring Boot: آشنایی با Dependency Injection، REST Controllers، و ساختار پروژه‌های Spring Boot.
• آشنایی با Maven یا Gradle: توانایی مدیریت وابستگی‌ها و ساخت پروژه‌های Spring Boot با یکی از این دو ابزار.
• مفاهیم پایه HTTP: درک متدهای HTTP (GET, POST)، کدهای وضعیت (Status Codes) و RESTful APIs.

حتی اگر با برخی از این پیش‌نیازها آشنایی کامل ندارید، با کمی تلاش و مطالعه موازی می‌توانید از محتوای دوره بهره‌مند شوید.

این دوره به صورت گام به گام و با تمرکز بر جنبه‌های عملی طراحی شده است:

بخش 1: مقدمه‌ای بر اسپرینگ بوت اکچویتور و پیکربندی اولیه

• آشنایی با مفهوم Spring Boot Actuator و نقش آن در مدیریت اپلیکیشن‌های تولیدی.
• نحوه افزودن وابستگی Actuator به پروژه Spring Boot.
• بررسی نقاط پایانی پیش‌فرض و چگونگی دسترسی به آن‌ها (مثلاً /actuator).
• پیکربندی اولیه برای نمایش نقاط پایانی در محیط‌های مختلف (وب و JMX).
• مثال عملی: افزودن Actuator به یک پروژه ساده و مشاهده خروجی اولیه /health و /info.

بخش 2: کاوش نقاط پایانی کلیدی و کاربردهای آن‌ها

• Health Endpoint (/health):
  • درک وضعیت‌های سلامت (UP, DOWN, OUT_OF_SERVICE).
  • پیکربندی Health Indicators پیش‌فرض (Database, Disk Space, Redis, etc.).
  • پیاده‌سازی Custom Health Indicators برای بررسی سرویس‌های خاص یا منطق‌های تجاری (مثال: بررسی وضعیت یک سرویس خارجی).
• Info Endpoint (/info):
  • نمایش اطلاعات عمومی اپلیکیشن (مانند نسخه، توضیحات، Git commit ID).
  • افزودن اطلاعات سفارشی به /info از طریق application.properties یا کلاس‌های جاوا.
• Metrics Endpoint (/metrics):
  • مقدمه‌ای بر Micrometer و نقش آن در جمع‌آوری معیارها.
  • بررسی معیارهای سیستم (CPU, Memory, JVM) و معیارهای HTTP (requests, errors).
  • تعریف و ثبت Custom Metrics (Counters, Gauges, Timers).
  • مثال عملی: ایجاد یک شمارنده برای تعداد دفعات فراخوانی یک سرویس.
• Environment Endpoint (/env): بررسی متغیرهای محیطی و پیکربندی‌های فعال.
• Beans Endpoint (/beans): نمایش تمام Beanهای Spring در Context.
• Configprops Endpoint (/configprops): مشاهده جزئیات Configuration Properties.
• Loggers Endpoint (/loggers): مدیریت سطح لاگینگ در حین اجرا.
• نقاط پایانی پیشرفته‌تر مانند /threaddump و /heapdump برای اشکال‌زدایی عمیق.

بخش 3: امنیت و مدیریت دسترسی به نقاط پایانی

• چرا نقاط پایانی Actuator نیاز به امنیت دارند؟
• محدود کردن دسترسی به نقاط پایانی Actuator با استفاده از Spring Security.
• تنظیمات management.endpoints.web.exposure.include و exclude.
• تغییر مسیرهای پیش‌فرض نقاط پایانی و شناسه آن‌ها.
• مثال عملی: پیکربندی امنیتی برای دسترسی فقط مدیران به Actuator.

بخش 4: سفارشی‌سازی و توسعه قابلیت‌های اکچویتور

• ایجاد Custom Endpoints (با استفاده از @Endpoint، @ReadOperation، @WriteOperation، @DeleteOperation).
• پیاده‌سازی یک Custom Health Indicator برای پایش وضعیت یک سیستم خارجی (مثلاً یک API شخص ثالث).
• روش‌های پیشرفته ثبت Custom Metrics با استفاده از MeterRegistry.
• مثال عملی: ساخت یک Endpoint سفارشی برای پاکسازی کش یا بارگذاری مجدد پیکربندی.

بخش 5: یکپارچه‌سازی با ابزارهای مانیتورینگ خارجی

• Prometheus:
  • نحوه پیکربندی Actuator برای اکسپوز معیارهای Prometheus.
  • مفاهیم Prometheus (targets, scrape config).
• Grafana:
  • ایجاد داشبوردهای زیبا و کاربردی در Grafana برای نمایش معیارهای جمع‌آوری شده از Prometheus و Actuator.
  • نمودارهای کلیدی برای نظارت بر CPU, Memory, Latency و غیره.
• Spring Boot Admin:
  • معرفی Spring Boot Admin Server و Client.
  • نحوه ثبت اپلیکیشن‌ها در Spring Boot Admin Server.
  • قابلیت‌های Spring Boot Admin برای مدیریت متمرکز (health, metrics, loggers, env).
• استفاده از ابزارهای لاگینگ و تجمیع لاگ‌ها برای نظارت جامع.

در طول دوره، مثال‌های عملی زیادی را پیاده‌سازی خواهیم کرد تا مفاهیم به صورت ملموس درک شوند. برای مثال:

• پیکربندی application.properties: یاد می‌گیرید چگونه نقاط پایانی Actuator را با استفاده از فایل‌های پیکربندی فعال یا غیرفعال کنید.

  
  management.endpoints.web.exposure.include=*
  management.endpoint.health.show-details=always
  management.info.app.name=MySpringBootApp
  management.info.app.version=1.0.0
          

  این تنظیمات، تمامی نقاط پایانی را در دسترس قرار داده، جزئیات /health را نمایش می‌دهد و اطلاعاتی را به /info اضافه می‌کند.

• پیاده‌سازی Custom Health Indicator: کدی برای بررسی وضعیت یک سرویس خارجی (مثلاً یک API آب و هوا) خواهید نوشت.

  
  @Component
  public class WeatherServiceHealthIndicator implements HealthIndicator {
  
      @Override
      public Health health() {
          try {
              // Simulate calling an external weather service
              boolean isServiceUp = checkWeatherService(); // Replace with actual API call
              if (isServiceUp) {
                  return Health.up().withDetail("service", "Weather service is up").build();
              } else {
                  return Health.down().withDetail("service", "Weather service is down").build();
              }
          } catch (Exception e) {
              return Health.down(e).withDetail("error", "Failed to connect to weather service").build();
          }
      }
  
      private boolean checkWeatherService() {
          // In a real scenario, this would make an actual HTTP call
          // For demonstration, let's randomly return true/false
          return Math.random() > 0.3;
      }
  }
          

  با افزودن این کامپوننت، خروجی /actuator/health شامل وضعیت سرویس آب و هوا نیز خواهد بود.

• ایجاد Custom Metric (Counter): یک شمارنده برای ردیابی تعداد کاربران ثبت‌نام شده ایجاد خواهید کرد.

  
  @Service
  public class UserService {
  
      private final Counter userRegistrationCounter;
  
      public UserService(MeterRegistry meterRegistry) {
          this.userRegistrationCounter = Counter.builder("app.users.registered.total")
                  .description("Total number of registered users")
                  .tag("status", "success")
                  .register(meterRegistry);
      }
  
      public void registerNewUser(String username) {
          // User registration logic
          System.out.println("Registering user: " + username);
          userRegistrationCounter.increment(); // Increment the counter
      }
  }
          

  پس از فراخوانی متد registerNewUser، می‌توانید این معیار را در /actuator/metrics/app.users.registered.total مشاهده کنید.

موفقیت یک اپلیکیشن فراتر از کدنویسی آن است؛ این موفقیت در گرو پایداری، قابلیت نظارت و سهولت مدیریت آن در محیط تولید است. Spring Boot Actuator ابزاری ضروری برای هر توسعه‌دهنده Spring Boot است که به دنبال ساخت و نگهداری اپلیکیشن‌های قدرتمند و قابل اعتماد است. این دوره جامع، با پوشش تمام جنبه‌های Actuator، از اصول اولیه تا پیاده‌سازی‌های پیشرفته و یکپارچه‌سازی با ابزارهای مانیتورینگ خارجی، شما را به دانش و مهارت‌های لازم برای آماده‌سازی کامل اپلیکیشن‌هایتان برای محیط تولید مجهز می‌کند.

با یادگیری و به‌کارگیری مفاهیم این دوره، نه تنها کیفیت و پایداری محصولات نرم‌افزاری خود را افزایش می‌دهید، بلکه به یک مهره کلیدی در تیم‌های توسعه تبدیل خواهید شد که قادر به عیب‌یابی و بهینه‌سازی سیستم‌های پیچیده در محیط‌های عملیاتی هستید. همین امروز شروع کنید و گامی بلند در مسیر حرفه‌ای خود بردارید.