این دوره با هدف انتقال دانش و مهارت‌های عملی و کاربردی در زمینه IPC لینوکس طراحی شده است. پس از اتمام موفقیت‌آمیز این دوره، شما به درک عمیق و توانایی‌های عملی زیر دست خواهید یافت:

• درک کامل مفاهیم بنیادی فرایندها، تفاوت آن‌ها با نخ‌ها (Threads) و چگونگی ایجاد نیاز به ارتباط و همگام‌سازی بین فرایندهای مستقل و مرتبط.
• تسلط بر تمامی مکانیسم‌های اصلی ارتباطات بین‌فرایندی (IPC) شامل: نام‌لوله‌های بی‌نام (Pipes)، نام‌لوله‌های نام‌دار (FIFOs)، صف‌های پیام (Message Queues)، سمافورها (Semaphores) و حافظه مشترک (Shared Memory).
• توانایی پیاده‌سازی عملی و مؤثر هر یک از این مکانیسم‌ها با استفاده از زبان برنامه‌نویسی C. این شامل نوشتن کدهای تمیز و کارآمد از صفر است که شما را به درک عمیق ساختار و عملکرد آن‌ها می‌رساند.
• شناخت و کاربرد فراخوانی‌های سیستمی (System Calls) حیاتی لینوکس که برای مدیریت و استفاده از IPC ضروری هستند، مانند `pipe()`, `fork()`, `msgget()`, `semop()`, `shmat()` و غیره.
• مهارت در تشخیص و حل مشکلات مرتبط با همگام‌سازی (Synchronization) و شرایط رقابت (Race Conditions) که در برنامه‌های چندفرایندی رخ می‌دهند، با استفاده از ابزارهای قدرتمند مانند سمافورها.
• طراحی و پیاده‌سازی برنامه‌های پیچیده‌تر که نیاز به تبادل داده‌های پیچیده و هماهنگی دقیق بین چندین فرایند دارند، از جمله معماری‌های سرویس‌دهنده-سرویس‌گیرنده (Client-Server).
• بهبود مهارت‌های اشکال‌زدایی (Debugging) خاص برنامه‌های چندفرایندی و IPC برای شناسایی و رفع خطاهای دشوار.
• توانایی نوشتن کدهایی مقاوم (Robust)، امن و بدون خطا که به درستی از مکانیسم‌های IPC استفاده کرده و در برابر شرایط غیرمنتظره مقاوم هستند.

علاوه بر کسب دانش فنی عمیق، شرکت در دوره “Linux IPC from Scratch in C” مزایای حرفه‌ای و شخصی متعددی برای شما به ارمغان خواهد آورد که شامل موارد زیر است:

• تقویت بی‌نظیر مهارت‌های برنامه‌نویسی سیستمی: با درک عمیق از IPC، شما به سطحی از برنامه‌نویسی سیستمی دست خواهید یافت که برای توسعه درایورها، سیستم‌عامل‌ها، و برنامه‌های سطح پایین حیاتی است. این مهارت شما را در بازار کار متمایز می‌کند.
• درک بهتر هسته لینوکس و عملکرد داخلی آن: مفاهیم IPC ارتباط مستقیمی با هسته سیستم‌عامل دارند. با یادگیری آن‌ها، پنجره جدیدی به نحوه مدیریت فرایندها و منابع توسط لینوکس برای شما گشوده می‌شود.
• پایه‌ای محکم برای موضوعات پیشرفته‌تر: این دوره به عنوان یک سکوی پرتاب برای ورود به مباحث پیچیده‌تر مانند برنامه‌نویسی شبکه‌ای پیشرفته، سیستم‌های توزیع‌شده، برنامه‌نویسی چندنخی (Multithreading) و امنیت سیستم‌عامل عمل می‌کند.
• افزایش چشمگیر فرصت‌های شغلی: تخصص در IPC و برنامه‌نویسی سیستمی در حوزه‌هایی مانند سیستم‌های توکار (Embedded Systems)، توسعه بک‌اند (Backend Development)، DevOps، سیستم‌های بلادرنگ (Real-time Systems) و امنیت سایبری بسیار مورد تقاضا است. شما به یک مهره کلیدی در تیم‌های توسعه تبدیل خواهید شد.
• رویکرد کاملاً عملی و پروژه‌محور: بر خلاف دوره‌های صرفاً نظری، این آموزش بر مثال‌های عملی متعدد و پروژه‌های کدنویسی گام به گام تمرکز دارد. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا مفاهیم را به صورت ملموس درک کرده و بلافاصله آن‌ها را به کار بگیرید و با سناریوهای واقعی که در صنعت با آن‌ها مواجه می‌شوید، آشنا شوید.
• بهبود توانایی حل مسئله و تفکر الگوریتمی: مقابله با چالش‌های همگام‌سازی و ارتباطات فرایندی، توانایی شما را در حل مسائل پیچیده و طراحی الگوریتم‌های کارآمد تقویت می‌کند.
• نوشتن کدهای بهینه و کارآمد: با درک تفاوت‌های هر مکانیسم IPC، یاد می‌گیرید که چگونه بهترین ابزار را برای هر کار انتخاب کنید و برنامه‌هایی با عملکرد بالا و استفاده بهینه از منابع سیستم بنویسید.

برای اینکه بتوانید حداکثر بهره‌وری را از این دوره داشته باشید و مفاهیم گاه پیچیده آن را به خوبی درک کنید، داشتن دانش و مهارت‌های اولیه زیر به شدت توصیه می‌شود. این پیش‌نیازها به شما کمک می‌کنند تا بدون توقف بر روی مباحث پایه، مستقیماً بر روی مکانیسم‌های IPC تمرکز کنید:

• آشنایی قوی با زبان برنامه‌نویسی C: این دوره به شما C را آموزش نمی‌دهد، بلکه از آن به عنوان ابزاری برای پیاده‌سازی IPC استفاده می‌کند. درک مفاهیم اساسی C مانند متغیرها، انواع داده‌ها، ساختارهای کنترلی (حلقه‌ها، شرط‌ها)، توابع، اشاره‌گرها، آرایه‌ها، رشته‌ها، و ساختارها (structs) کاملاً ضروری است. توانایی نوشتن، کامپایل و اجرای برنامه‌های C نیز پیش‌فرض است.
• آشنایی با خط فرمان (Bash) لینوکس: توانایی کار با ترمینال لینوکس، اجرای دستورات پایه، مدیریت فایل‌ها و دایرکتوری‌ها، و کامپایل برنامه‌های C با GCC در این محیط برای انجام تمرینات عملی دوره مفید و ضروری خواهد بود.
• درک مفاهیم اولیه سیستم‌عامل: آشنایی با مفاهیمی مانند فرایند (Process)، فضای آدرس (Address Space)، حافظه (Memory)، ورودی/خروجی (I/O) و زمان‌بندی فرایندها (Process Scheduling) به درک عمیق‌تر مباحث IPC کمک شایانی می‌کند، هرچند دوره به صورت مختصر به این مفاهیم نیز اشاره خواهد داشت.

این دوره با یک ساختار آموزشی منطقی و گام به گام طراحی شده است تا شما را از مفاهیم مقدماتی به سمت پیچیده‌ترین جنبه‌های IPC در لینوکس هدایت کند. هر بخش شامل توضیحات دقیق، مثال‌های عملی، و تمرینات کدنویسی است:

• ۱. مقدمه‌ای بر ارتباطات بین‌فرایندی (IPC):
  • معرفی مفهوم فرایند در لینوکس و تفاوت آن با برنامه.
  • چرایی نیاز به ارتباطات بین‌فرایندی و مشکلاتی که بدون آن به وجود می‌آیند (مانند بن‌بست یا داده‌های ناهماهنگ).
  • نگاهی کلی به انواع مختلف مکانیسم‌های IPC و طبقه‌بندی آن‌ها بر اساس نوع ارتباط (یک‌طرفه، دوطرفه، ساختاریافته) و دامنه (مرتبط، نامرتبط).
  • بحث در مورد مدل‌های ارتباطی (مانند تبادل پیام در مقابل حافظه مشترک).
• ۲. نام‌لوله‌ها (Pipes):
  • یادگیری نام‌لوله‌های بی‌نام (Unnamed Pipes) و کاربرد اصلی آن‌ها برای ارتباط یک‌طرفه بین فرایندهای والد و فرزند.
  • پیاده‌سازی گام به گام توابع سیستمی `pipe()`, `fork()`, `read()`, `write()`, `close()`.
  • مثال‌های عملی متعدد برای تبادل داده‌های متنی و باینری ساده بین یک جفت فرایند.
  • چگونگی مدیریت خطاهای رایج در کار با نام‌لوله‌ها.
• ۳. نام‌لوله‌های نام‌دار (FIFOs – Named Pipes):
  • معرفی FIFOs به عنوان راهی برای ارتباط یک‌طرفه بین فرایندهای نامرتبط در سیستم فایل.
  • آموزش استفاده از `mkfifo()` برای ایجاد یک FIFO در سیستم فایل و سپس استفاده از `open()` برای باز کردن آن.
  • مقایسه FIFOs با نام‌لوله‌های بی‌نام و سناریوهای کاربردی FIFOs در سیستم‌های واقعی (مانند ارتباط با اسکریپت‌های شل یا سرویس‌های بک‌گراند).
• ۴. صف‌های پیام (Message Queues):
  • نحوه ارسال و دریافت پیام‌های ساختاریافته و دارای نوع (Typed Messages) بین فرایندها.
  • بررسی جامع توابع `msgget()` برای ایجاد/دسترسی به صف، `msgsnd()` برای ارسال پیام، `msgrcv()` برای دریافت پیام، و `msgctl()` برای کنترل صف پیام.
  • مدیریت صف‌های پیام از جمله ایجاد، حذف و بررسی وضعیت آن‌ها.
  • مثال‌های جامع برای پیاده‌سازی سیستم‌های مبتنی بر پیام که نیاز به ارسال داده‌های با قالب خاص دارند.
• ۵. سمافورها (Semaphores):
  • مفاهیم بنیادی همگام‌سازی فرایندها، بخش بحرانی (Critical Section) و جلوگیری از شرایط رقابت (Race Conditions).
  • آشنایی با انواع سمافورها: سمافور باینری (Binary Semaphore) برای قفل‌کردن منابع و سمافور شمارشی (Counting Semaphore) برای مدیریت دسترسی به منابع با ظرفیت محدود.
  • پیاده‌سازی عملی با استفاده از فراخوانی‌های سیستمی `semget()`, `semop()`, `semctl()`.
  • حل مسائل کلاسیک همگام‌سازی مانند مسئله تولیدکننده-مصرف‌کننده (Producer-Consumer Problem) و مسئله خواننده-نویسنده (Reader-Writer Problem).
• ۶. حافظه مشترک (Shared Memory):
  • مطالعه سریع‌ترین و کارآمدترین روش IPC: حافظه مشترک، که به فرایندها اجازه می‌دهد مستقیماً به یک ناحیه مشترک از حافظه دسترسی داشته باشند.
  • توابع اصلی: `shmget()` برای ایجاد/دسترسی به قطعه حافظه، `shmat()` برای پیوند دادن به فرایند، `shmdt()` برای جداسازی و `shmctl()` برای کنترل.
  • اهمیت حیاتی همگام‌سازی (Synchronization) هنگام استفاده از حافظه مشترک برای جلوگیری از فساد داده‌ها و نحوه ترکیب آن با سمافورها یا دیگر مکانیزم‌های قفل.
  • مثال‌های پیشرفته برای تبادل حجم زیادی از داده‌ها و پیاده‌سازی بافرهای اشتراکی (Shared Buffers).
• ۷. مباحث پیشرفته و بهترین شیوه‌ها:
  • چگونگی ترکیب مکانیسم‌های مختلف IPC برای حل مسائل پیچیده‌تر و طراحی معماری‌های قوی‌تر.
  • نکات و تکنیک‌های اشکال‌زدایی (Debugging) و عیب‌یابی برنامه‌های IPC در لینوکس با استفاده از ابزارهایی مانند GDB.
  • مدیریت خطاها و نوشتن کدهای مقاوم (Resilient) و قابل اعتماد که در سناریوهای واقعی به خوبی عمل کنند.
  • بررسی سناریوهای دنیای واقعی و کاربردهای IPC در نرم‌افزارهای تجاری و سیستم‌های عملیاتی.

رویکرد “از صفر” در این دوره به این معناست که تمام مفاهیم به صورت گام به گام و با جزئیات کامل توضیح داده می‌شوند، از مقدماتی‌ترین تعاریف تا پیاده‌سازی‌های پیچیده، همه همراه با مثال‌های کد کامل به زبان C و تمرین‌های عملی طراحی شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که شما نه تنها مفاهیم را درک می‌کنید، بلکه قادر به پیاده‌سازی و عیب‌یابی آن‌ها در پروژه‌های واقعی نیز خواهید بود.